तुम्ही ते मान्य करा किंवा नसो, प्रत्येक नात्यात शक्ती बदलाचा अनुभव येतो. तेथे नेहमीच प्रबळ, अधीनस्थ आणि काही प्रकरणांमध्ये, हे सर्व सोडवू इच्छित असलेल्या दुसर्‍याची उपस्थिती असते. संबंध त्रिकोण, मानसशास्त्रज्ञ स्टीफन कार्पमन यांनी विकसित केलेला सिद्धांत, अशा गतिमानतेचे स्पष्टीकरण देण्याचा हेतू आहे.

कृपया JavaScript सक्षम करा

आज आम्ही रोमँटिक नातेसंबंधातील लोक नकळतपणे कोणकोणत्या भूमिका घेऊ शकतात याबद्दल बोलत आहोत. आणि या संबंध त्रिकोणाला काय म्हणतात? ‘ड्रामा ट्रँगल’ (का ते तुम्हाला दिसेल). मानसशास्त्रज्ञ प्रगती सुरेका (क्लिनिकल सायकॉलॉजीमध्ये एमए, हार्वर्ड मेडिकल स्कूलचे व्यावसायिक क्रेडिट्स) यांच्या मदतीने, जे भावनिक क्षमतेच्या स्त्रोतांद्वारे वैयक्तिक समुपदेशनात माहिर आहेत, चला या संबंध त्रिकोण मानसशास्त्रावर एक नजर टाकूया.

संबंध त्रिकोण म्हणजे काय?

एक नातेसंबंध त्रिकोण हे प्रेम त्रिकोणासह गोंधळात टाकू नये, जिथे तीन रोमँटिक हितसंबंध गुंतलेले असतात. तसेच रॉबर्ट स्टर्नबर्गच्या प्रेमाच्या त्रिकोणी सिद्धांताशी गोंधळात टाकू नये, जे दोन लोकांच्या प्रेमाच्या स्वरूपाबद्दल बोलते.

त्रिकोण नाते काय म्हणतात? आणि हा मानसशास्त्राचा त्रिकोण कोणता आहे जो आपल्या जिव्हाळ्याच्या नात्यातील समस्यांचे स्पष्टीकरण देण्याचे वचन देतो? सोप्या भाषेत सांगायचे तर, दरिलेशनशिप सायकॉलॉजी (स्टीफन कार्पमन द्वारे) नातेसंबंधातील लोक सहसा खेळतात त्या तीन भूमिका सांगते. भूमिका पीडित, बचावकर्ता आणि छळ करणाऱ्या आहेत. तीन भूमिका परस्परावलंबी, परस्पर बदलण्यायोग्य आणि मूलत: एकमेकांना पूरक आहेत. म्हणूनच या विषारी प्रेम त्रिकोणातून बाहेर पडणे खूप कठीण आहे. 2. प्रेम त्रिकोण कसा कार्य करतो?

संबंध त्रिकोण तेव्हा उद्भवतो जेव्हा कोणीतरी, जरी नकळत, छळ करणारा/पीडित भूमिका घेतो. ते असे करण्याचे कारण (त्रिकोणीय संबंध मानसशास्त्रानुसार) पर्यावरणीय घटक किंवा त्यांचा स्वभाव असू शकतो. एखाद्या व्यक्तीचे त्यांच्या प्राथमिक काळजीवाहकासोबतचे नाते कसे होते यावरही याचा खूप प्रभाव पडतो. या विषारी प्रेम त्रिकोणातून सुटणे कठीण आहे. चित्रपटांमध्ये रोमँटीक केल्याप्रमाणे हे निरोगी नातेसंबंध त्रिकोण नाही.

भूमिका – म्हणजे बळी, छळ करणारा आणि वाचवणारा – सहसा कोणत्याही गतिमानतेमध्ये आढळू शकतो कारण त्या परस्पर बदलण्यायोग्य असतात आणि एकमेकांना पूरक असतात. जेव्हा एखादी व्यक्ती भारावून जाऊन पीडितेची भूमिका बजावण्यास तयार असते, तेव्हा तुम्हाला नेहमीच छळ करणारा किंवा बचावकर्ता खेळताना दिसतो.

"आम्ही नातेसंबंधांमध्ये संघर्ष करतो कारण त्रिकोणी संबंधांमध्ये आम्ही कोणती भूमिका बजावतो हे आम्हाला माहित नाही. पीडित व्यक्ती नेहमी मदतीसाठी विचारत असते, नेहमी बळीचे कार्ड खेळत असते आणि त्यांच्या जीवनासाठी दुसरे कोणीतरी जबाबदार आहे असे गृहीत धरते,” प्रगती सांगते.

“दीर्घकाळात, या भूमिका, जरी त्या नकळत गृहीत धरल्या जात असल्या तरी, नातेसंबंधांमध्ये संघर्ष निर्माण करतात. उदाहरणार्थ, पालक आणि मुलाचा संच घ्या. मुलाचा अभ्यास न केल्याने आईला समस्या असू शकते आणि ती त्याच्यावर धिंगाणा घालू शकते आणि वडील सतत मुलाला आश्रय देऊ शकतात.

“परिणामी, आई अत्याचार करणारी, मुल पीडित आणि वडील बचावकर्ता बनतात. जेव्हा या भूमिका दगडावर सेट केल्या जातात तेव्हा ते घर्षण आणि आत्मसन्मानाच्या समस्यांना कारणीभूत ठरतात, विशेषत: पीडितांमध्ये. समस्या मूलत: उद्भवतात कारण आपल्यापैकी कोणालाही काय करावे हे सांगणे आवडत नाही. जर एखाद्या मुलाला सतत असे वाटले असेल तरघरात तणाव सतत त्याच्या/तिच्यामुळे असतो, जेव्हा ते मोठे होतात तेव्हा ते स्वतःच्या नातेसंबंधात बळीची भूमिका घेतात. किंवा, बंडखोरीमध्ये, ते छळ करणारे बनतील," ती सांगते.

संबंध त्रिकोण (पीडित, बचावकर्ता, छळ करणारा) हा एक दुष्ट आहे आणि या भूमिका इतक्या अदलाबदल करण्यायोग्य आहेत या वस्तुस्थितीमुळे कोण कोणती भूमिका निभावत आहे आणि त्यांना कधी संबोधित करणे आवश्यक आहे हे निश्चित करणे अत्यंत कठीण करते. हे निश्चितपणे निरोगी नातेसंबंध त्रिकोण नाही.

अशा त्रिकोणी नातेसंबंधांमुळे एखाद्या व्यक्तीच्या मानसिकतेला कायमचे नुकसान होऊ शकते, म्हणूनच ते ओळखणे आणि ताबडतोब संपवणे महत्त्वाचे आहे. तथापि, या त्रिकोणी संबंधांमधून कसे बाहेर पडायचे हे शोधण्यासाठी, आपण कोणती भूमिका बजावत आहात हे जाणून घेणे आवश्यक आहे.

ड्रामा ट्रँगलमधील भूमिका समजून घेणे

तुमच्या समीकरणावर या संबंध त्रिकोण मानसशास्त्राचा परिणाम होत नाही असे वाटू शकते. तुमच्या नात्यात कोणतेही पॉवर शिफ्ट नाही, नाटक नाही आणि नक्कीच दोष-बदल नाही. बरोबर? चला नात्यातील त्रिकोणाच्या भूमिकांवर तपशीलवार नजर टाकूया, जेणेकरून तुम्ही असे समीकरण कधी पाहिले आहे का ते तुम्ही समजू शकता.

1. छळ करणारा

एक निराश व्यक्ती, बहुतेकदा पीडित व्यक्तीला "आधीच मोठे व्हावे" असे वाटत नाही. त्यांच्या रागाचा परिणाम म्हणून, ते क्षुल्लक गोष्टींबद्दल उडवून लावू शकतात, याची खात्री करून की पीडिताला त्याच्या/तिच्या अक्षमतेची जाणीव करून दिली जाते. दछळ करणाऱ्याची भूमिका सामान्यतः निराशेतून उद्भवते.

त्यांना नियंत्रण स्थापित करायचे आहे. ते कठोर, कठोर, हुकूमशाही आहेत आणि कमीतकमी नातेसंबंध त्रिकोणातील इतरांपेक्षा अधिक शक्तिशाली दिसतात. छळ करणार्‍याची भूमिका ज्या प्रकारे प्रकट होते ती अत्यंत व्यक्तिनिष्ठ आहे. तथापि, एक सामान्य थीम अशी आहे की ही व्यक्ती योजनेनुसार नसलेल्या प्रत्येक गोष्टीसाठी पीडित व्यक्तीला दोष देते.

2. पीडित

जेथे छळ करणारा असतो, तिथे नेहमीच पीडित असतो. प्रगती म्हणते, “पीडित ही अशी व्यक्ती आहे जी सतत असहाय्य वाटत असते, “त्यांना असे वाटू शकते की ते जीवनाशी सामना करू शकत नाहीत. बरेच लोक मला विचारतात की हे फक्त न्यूरोटिक आणि कमकुवत इच्छा असलेले लोकच बळी ठरतात, परंतु हे आवश्यक नाही.

“कधीकधी, बर्‍याच वेगवेगळ्या कारणांमुळे, लोकांना असे वाटू शकते की त्यांच्या जीवनासाठी दुसरे कोणीतरी जबाबदार आहे किंवा ते केवळ त्यांच्यात आत्मविश्वास नसल्यामुळे. पीडित व्यक्ती सहसा स्वतःवर कधीही काम करत नाही, फक्त कारण त्यांना वाटते की ते असे करण्यास असमर्थ आहेत. हे प्रतिकूल वाटू शकते, परंतु मला वाटते की बर्‍याच स्त्रिया पीडिताची भूमिका घेतात कारण नंतर सर्व काही पितृसत्ताकतेवर दोष देणे सोपे होते, जोडीदारावर दोष देणे सोपे होते आणि कोणतीही जबाबदारी नाकारणे सोपे होते.

“पीडित व्यक्तीला हे समजले की त्यांना ही भूमिका निभावण्याची गरज नाही, जर त्यांना समजले की ते भरभराट करू शकतात आणि वाढू शकतात आणि नातेसंबंधात फेरफार होऊ शकत नाही,ते यातून सुटू शकत नाहीत याचे कोणतेही कारण नाही. माझी शिफारस? जबाबदारी घ्या, माया अँजेलोची पुस्तके वाचा आणि ताबडतोब स्वतःवर काम करण्याचा प्रयत्न करा.”

3. बचावकर्ता

“मी आता येथे आहे, मी तुम्हाला सर्वकाही कसे ठीक करायचे ते सांगेन कारण तुम्ही ते शोधू शकत नाही. माझ्यासोबत राहा, मी तुम्हाला छळणाऱ्यापासून आश्रय देईन आणि ते दूर करेन,” हे मुळात बचावकर्त्याचे गीत आहे.

“सामान्यपणे, वाचवणारा माणसाला सक्षम करतो,” प्रगती म्हणते, “उदाहरणार्थ घ्या , तुमचे प्रेमळ आजी आजोबा. त्यांनी तुम्हाला कधीही नुकसान होऊ दिले नाही आणि तुमच्या पालकांना तुम्हाला फटकारण्यापासून परावृत्त केले, बरोबर? एक प्रकारे, ते नेहमी बचावकर्ता म्हणून हस्तक्षेप करून वाईट वर्तन सक्षम करतात.

“एक बचावकर्ता दुसऱ्या व्यक्तीला गरजू होण्यासाठी प्रोत्साहित करतो. त्यांच्या सुटकेच्या कृत्यांमागील भावना कधीकधी अशी असू शकते, "तुम्ही तुमचे जीवन एकट्याने दुरुस्त करू शकत नाही, म्हणून मी तुम्हाला ते कसे सोडवायचे ते शिकवेन." अनेकवेळा, एक छळ करणारा आणि पीडित देखील असतो हे सत्य बचावकर्त्यामुळेच असते.”

आता तुम्हाला या त्रिकोणी नातेसंबंध मानसशास्त्रात तीन अनोख्या भूमिका कशा आहेत याची चांगली कल्पना आली असेल, तर भूमिका किती अखंडपणे पार पाडतात हे पाहण्यासारखे आहे. अदलाबदल करण्यायोग्य वाटू शकते.

नात्यातील त्रिकोणात भूमिका कशा बदलल्या जाऊ शकतात?

अशा त्रिकोणी संबंधांमध्ये पीडित व्यक्ती नेहमीच पीडित असते का? छळ करणारा नेहमीच इतका भांडखोर आणि कठोर राहतो का, जरी बचावकर्त्याने त्यांचा असभ्यपणा उघड केला तरीही?प्रगती सांगते की या त्रिकोणी संबंध भूमिका एकमेकांना कशा पूरक आहेत हे जाणून घेणे आवश्यक आहे.

“एक छळ करणारा आहे कारण कोणीतरी पीडितेची भूमिका करण्यास तयार आहे. जर एखाद्या व्यक्तीने पीडितेशी खेळणे थांबवले, तर अत्याचार करणाऱ्याला त्याच्या कृतींचे विश्लेषण करण्यास भाग पाडले जाईल. शिवाय, छळ करणार्‍याला खूप मजबूत वाटते कारण त्यांनी ती शक्ती आणि राग इतरांवर प्रक्षेपित केला आहे. पीडित व्यक्तीला हे समजत नाही की ते त्यांच्या विचारापेक्षा अधिक बलवान आहेत आणि ते कदाचित हाताळणी करणार्‍या भागीदाराची चिन्हे पकडू शकत नाहीत.

“कोणत्याही प्रकारची गैरवर्तन करणारी व्यक्ती खरोखरच त्याचा चाहता आहे. छळ करणारा हा त्यांना वाटतो तितका कठोर किंवा मजबूत असेलच असे नाही. हे इतकेच आहे की त्यांना बर्‍याच गोष्टींपासून दूर जाण्याची परवानगी आहे. परिणामी, पीडित व्यक्ती त्यांची कमकुवतपणा बाळगते. परंतु जेव्हा ते खूप जास्त होते, तेव्हा पीडित व्यक्ती विचार करू शकते "मी तुम्हाला दाखवतो. माझ्याशी असं करण्याची तुझी हिम्मत कशी झाली?" किंवा इतर कोणीतरी त्यांना सोडवावे अशी त्यांची इच्छा असू शकते, किंवा ते इतर कोणासाठी तरी बचाव करणारे देखील बनू शकतात. सर्व काही ठीक करण्याचा प्रयत्न करताना वाचवणारा कंटाळू शकतो आणि पीडितेवरही नाराज होऊ शकतो. परिणामी, ते छळ करणार्‍याची भूमिका देखील स्वीकारू शकतात,” ती स्पष्ट करते.

मानसशास्त्र त्रिकोणातील भूमिका शोधणे इतके कठीण का आहे याचे कारण मुख्यत्वे ते बदलण्याची आणि एकमेकांना पूरक बनण्याची प्रवृत्ती आहे. जर एखाद्या दिवशी बचावकर्त्याला फक्त त्याच्या सभोवतालच्या लोकांना दोष द्यायचा असेल, तर तुम्ही प्रयत्न करण्यासाठी खूप गोंधळून जाल आणित्या विशिष्ट संबंध त्रिकोणाची गतिशीलता कशी आहे ते शोधा.

रिलेशनशिप त्रिकोणातून बाहेर कसे पडायचे

जेव्हा तुम्ही छळ करणारा त्यांच्यासारखाच क्षुद्र का आहे हे ठरवण्यात व्यस्त असता, तेव्हा तुम्ही त्रिकोणाचा विचार करणार नाही. संबंध मानसशास्त्र. तुम्हाला तुमच्या समस्यांपासून वाचवण्यासाठी येणारा एक बचावकर्ता शोधण्याची काळजी असेल. प्रगती आम्हाला सांगते की तुमच्या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी तुम्हाला दुसऱ्या कोणावरही अवलंबून राहण्याची गरज नाही आणि राहू नये हे समजून घेणे तुम्हाला अशा गुंतागुंतीच्या त्रिकोणी संबंधातून बाहेर पडण्यास मदत करू शकते.

1. पीडितेच्या बेड्यांपासून मुक्त व्हा

“नात्यात समाधान येण्यासाठी आणि या गतिमानतेतून बाहेर पडण्यासाठी, पीडितेला हे समजले पाहिजे की ते स्वतःचेच बचावकर्ते असू शकतात,” प्रगती म्हणते, “जेव्हा तुम्ही स्वतःसाठी उभे राहण्याचे ठरवता, तुम्ही कदाचित तुमच्यासाठी पूर्व-परिभाषित केलेल्या भूमिकेतून किंवा तुम्ही शिकलेल्या भूमिकेतून बाहेर पडू शकता.

“आम्ही मूलत: नाखूष असण्याचे कारण आम्ही खेळत असलेल्या भूमिकेमुळे नाही तर आम्हाला असे वाटू शकते की दुसरे कोणीतरी आमचे निराकरण करू शकते. आपण मजबूत आणि स्वतंत्र आहात हे स्वीकारणे आणि सांगणे हाच पुढे जाण्याचा एकमेव मार्ग आहे. जर तुम्ही एखाद्या विषारी नाटकात अडकले असाल, तर तुम्हाला हे कबूल करावे लागेल की तुम्ही काहीतरी करत आहात ज्यामुळे तुम्हाला वाईट वाटेल.

“तुमचे वातावरण बदलेल अशी अपेक्षा करण्याऐवजी, तुम्ही काय करू शकता ते पाहावे लागेल स्वतःमध्ये बदल करा. तुझेआत्मविश्वास कमी आहे? किंवा तुमची सामना करण्याची कौशल्ये कमी आहेत? कदाचित आर्थिक स्वातंत्र्य तुम्हाला मदत करेल, किंवा स्वातंत्र्याची मूलभूत भावना. नातेसंबंधांच्या त्रिकोणापासून मुक्त होण्यासाठी तुम्ही उचलू शकता ते सर्वात मोठे पाऊल म्हणजे बदल आतून सुरू होतो हे समजून घेणे. कोण कोणती भूमिका बजावत आहे हे शोधण्याचा प्रयत्न करण्याऐवजी, स्वतःवर कार्य करण्याचा प्रयत्न करा.

2. प्रभावी संप्रेषण

“प्रभावी संप्रेषण देखील आवश्यक आहे. बर्‍याच वेळा, पीडित व्यक्ती देखील आवाजाच्या योग्य टोनमध्ये संदेश देत नाही. एकतर ते खूप चार्ज झालेले असू शकतात किंवा ते प्रतिक्रियेपासून खूप घाबरलेले असू शकतात आणि क्लॅम अप होऊ शकतात. जर दोन लोक बोलत असतील, तर तुम्हाला आवाजाचा योग्य टोन आणि अतिशय मोजलेले विधान वापरावे लागेल. जर एखाद्याला एखाद्याचे अविभाज्य लक्ष हवे असेल, तर सुरुवात करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे ते विचारणे आहे,” प्रगती म्हणते.

तुम्हाला फक्त तुमच्या नातेसंबंधातील गैरवर्तन आणि तुच्छतेचा अनुभव येत असेल असे वाटत असले तरी, हे करणे महत्त्वाचे आहे. तुमचा आवाज धोक्याचा नाही याची खात्री करा. काहीही असल्यास, आत्तापर्यंत तुम्हाला हे समजले पाहिजे की छळ करणारा खरोखरच असा प्रकार नाही जो टीका रचनात्मकपणे घेतो.

3. व्यावसायिक मदत घ्या

जेव्हा गोष्टी हाताबाहेर गेल्यासारखे वाटतात किंवा तुम्हाला असे वाटते की तुमच्या विषारी डायनॅमिकमध्ये संवाद साधणे शक्य नाही, तेव्हा निष्पक्ष तृतीय-पक्ष व्यावसायिकाची मदत घेणे म्हणजे आपण करू शकता सर्वोत्तम गोष्ट.

तुमच्यामध्ये काय चूक आहे हे एक थेरपिस्ट तुम्हाला सांगण्यास सक्षम असेलनातेसंबंध आणि ते निश्चित करण्यासाठी तुम्हाला नेमके काय करण्याची आवश्यकता आहे, परिस्थितीबद्दल एक गैर-निर्णयात्मक दृष्टीकोन ऑफर करा. तुम्‍ही शोधत असल्‍यास मदत होत असल्‍यास, अनुभवी समुपदेशकांचे बोनोबोलॉजी पॅनल फक्त एका क्लिकच्‍या अंतरावर आहे.

मुख्य सूचक

• संबंधातील त्रिकोणामध्ये तीन भूमिका असतात - छळ करणारा, पीडित आणि बचावकर्ता
• छळ करणारा नियंत्रण आणि शक्ती प्रस्थापित करू इच्छितो
• पीडित एक कमकुवत आहे -कमी आत्मविश्वास असलेली इच्छी व्यक्ती
• या ठिकाणी 'फिक्सर' म्हणून बचावकर्त्याची भूमिका येते
• संबंध त्रिकोण सिद्धांत केवळ तेव्हाच फेटाळला जाऊ शकतो जेव्हा पीडित भूमिका घेते आणि प्रभावीपणे संवाद साधते

आता तुम्हाला माहित आहे की नातेसंबंध त्रिकोण काय आहे आणि आम्ही नकळतपणे या अदलाबदल करणार्‍या भूमिकांमध्ये कसे बसू शकतो, आशेने, तुम्हाला त्यातून कसे बाहेर पडायचे याची चांगली कल्पना असेल. . अशा लूपमध्ये अडकलेल्यांसाठी प्रगती एक अंतिम सल्ला देते.

“परिस्थिती किंवा आजूबाजूच्या लोकांना दोष देण्याऐवजी, एखाद्या व्यक्तीने स्वतःला तयार करण्यावर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे. दिवसाच्या शेवटी, पर्यावरणाचे दर्जे कितीही वाईट असले तरी, आपण जन्मतः स्वतंत्र आहोत. आम्हाला ते स्वातंत्र्य आमच्या डोक्यात जाणवले आहे, प्रत्येक पीडितेने सुरुवात करणे आवश्यक आहे. जर एखादी गोष्ट तुम्हाला अडथळे आणत असेल तर, स्वतःमधील गाठ उलगडण्यावर लक्ष केंद्रित करा,” ती म्हणते.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

त्रिकोण